Zilyedinin rızası olmadan başkasına ait taşınır bir malın, kendisine veya başkasına bir yarar sağlamak maksadıyla bulunduğu yerden alınmasıdır. Diğer bir deyişle, kendisine ait olmayan bir taşınır eşyanın, menfaat sağlamak amacıyla sahibinden alınması, hırsızlanmasıdır.
Hırsızlık Suçunun Türk Ceza Kanunu’ndaki Düzenlemesi
Basit Hırsızlık Suçu
Hırsızlık suçu, 141. maddede;
“Zilyedinin rızası olmadan başkasına ait taşınır bir malı, kendisine veya başkasına bir yarar sağlamak maksadıyla bulunduğu yerden alan kimseye bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası verilir.”
şeklinde düzenlenmiştir. Bu madde, basit hırsızlık suçunu düzenlemiş olup, 142. madde de ise, hırsızlık suçunun nitelikli hali düzenlenmiştir.
Nitelikli Hırsızlık Suçu
Nitelikli hırsızlık suçunun düzenlediği 142. madde;
“(1) Hırsızlık suçunun;
a) Kime ait olursa olsun kamu kurum ve kuruluşlarında veya ibadete ayrılmış yerlerde bulunan ya da kamu yararına veya hizmetine tahsis edilen eşya hakkında,
b) (MÜLGA BENT RGT: 28.06.2014 RG NO: 29044 KANUN NO: 6545/62)
c) Halkın yararlanmasına sunulmuş ulaşım aracı içinde veya bunların belli varış veya kalkış yerlerinde bulunan eşya hakkında,
d) Bir afet veya genel bir felaketin meydana getirebileceği zararları önlemek veya hafifletmek maksadıyla hazırlanan eşya hakkında,
e) Adet veya tahsis veya kullanımları gereği açıkta bırakılmış eşya hakkında,
f) (MÜLGA BENT RGT: 05.07.2012 RG NO: 28344 KANUN NO: 6352/82)
işlenmesi hâlinde, üç yıldan yedi yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
(2) Suçun;
a) Kişinin malını koruyamayacak durumda olmasından veya ölmesinden yararlanarak,
b) Elde veya üstte taşınan eşyayı çekip almak suretiyle ya da özel beceriyle,
c) Doğal bir afetin veya sosyal olayların meydana getirdiği korku veya kargaşadan yararlanarak,
d) Haksız yere elde bulundurulan veya taklit anahtarla ya da diğer bir aletle kilit açmak veya kilitlenmesini engellemek suretiyle,
e) Bilişim sistemlerinin kullanılması suretiyle,
f) Tanınmamak için tedbir alarak veya yetkisi olmadığı halde resmi sıfat takınarak,
g) büyük veya küçük baş hayvan hakkında,
h) Herkesin girebileceği bir yerde bırakılmakla birlikte kilitlenmek suretiyle ya da bina veya eklentileri içinde muhafaza altına alınmış olan eşya hakkında,
işlenmesi hâlinde, beş yıldan on yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Suçun, bu fıkranın (b) bendinde belirtilen surette, beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda olan kimseye karşı işlenmesi halinde, verilecek ceza üçte biri oranına kadar artırılır.
(3) Suçun, sıvı veya gaz hâlindeki enerji hakkında ve bunların nakline, işlenmesine veya depolanmasına ait tesislerde işlenmesi halinde, beş yıldan on iki yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Bu fiilin bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, ceza yarı oranında artırılır ve onbin güne kadar adli para cezasına hükmolunur.
(4) Hırsızlık suçunun işlenmesi amacıyla konut dokunulmazlığının ihlâli veya mala zarar verme suçunun işlenmesi halinde, bu suçlardan dolayı soruşturma ve kovuşturma yapılabilmesi için şikâyet aranmaz.
(5) Hırsızlık suçunun işlenmesi sonucunda haberleşme, enerji ya da demiryolu veya havayolu ulaşımı alanında kamu hizmetinin geçici de olsa aksaması hâlinde, yukarıdaki fıkralar hükümlerine göre verilecek ceza yarısından iki katına kadar artırılır.”
şeklindedir.
Hırsızlık Suçunda Cezayı Artıran veya Azaltan Sebepler
Suçun Gece Vakti İşlenmesi
Kanun’un 143. maddesinde, 141 ve 142. maddede belirtilen hırsızlık suçlarının gece vakti işlenmesi halinde, cezanın yarı oranında artırılması gerektiği hüküm altına alınmıştır.
Cezayı Azaltan Diğer Nedenler
Kanun’un 144. maddesinde hırsızlık suçunun, paydaş veya el birliği mülkiyetindeki bir mal üzerinde ya da hukuki bir ilişkiye dayanan alacağın tahsili amacıyla işlenmesi halinde ise, uygulanacak yaptırım, ayrı bir madde olarak düzenlenmiş ve bu eylemlerin cezasının 2 aydan 1 yıla kadar hapis ya da adli para cezası olduğu belirtilmiştir.
Malın Değerinin Azlığı
Belirtilen hırsızlık suçlarına ilişkin ortak bir hüküm niteliğinde olan Kanun’un 145. maddesi, hırsızlanan malın değerinin az olması halinde, verilecek cezada indirim yapılabileceğini ve hatta ceza vermekten de kaçınılabileceğini düzenlemiştir. Ancak, kanun metninde yapılacak indirime ilişkin kesin ve net bir şekilde bir husus belirtilmemiş olup, malın değerinin azlığına ilişkin de net bir değer belirtilmediği için, tam olarak hangi hallerde ceza vermekten dahi kaçınılabileceği hususu muallakta kalmaktadır. Dolayısı ile de uygulama da çok fazla uygulamasının olmadığı bilinmelidir.
Türk Ceza Kanunu’nun 168. maddesinde, hırsızlık suçuna ilişkin etkin pişmanlık hükmü düzenlenmiştir. Kovuşturma başlamadan yani dava açılıp yargılama başlamadan önce, şüpheli tarafından mağdurun zararı giderilir ya da hırsızlanan mal iade edilirse, verilecek cezanın üçte ikisine kadarı indirilir. Kovuşturma başladıktan ve hükümden verilmeden önce zarar giderilir ya da hırsızlanan mal iade edilirse, cezanın yarısına kadarı indirilir.
Kullanma Hırsızlığı
Yine cezada indirim sebebi olabilecek bir hüküm de Kanun’un 146. maddesinde, hırsızlanan malın, geçici bir süre kullanılıp, sonra sahibine geri teslim edilmesi halinde, verilecek cezada yarıya kadar indirim yapılacağı bildirilmiştir.
Hırsızlık Suçunda Zorunluluk Hali
Kanun’un 147. maddesinde, zorunluluk hali başlığı altında düzenlenen hüküm de hırsızlık suçunun ağır ve acil bir ihtiyacın karşılanması için işlenmesi halinde, somut olayın durumuna göre, cezada indirim yapılabileceği veya ceza vermekten kaçınılabileceği düzenlenmiştir.
Şahsi Cezasızlık Sebebi
"...... a) Haklarında ayrılık kararı verilmemiş eşlerden birinin,
b) Üstsoy veya altsoyunun veya bu derecede kayın hısımlarından birinin veya evlat edinen veya evlatlığın,
c) Aynı konutta beraber yaşayan kardeşlerden birinin, Zararına olarak işlenmesi halinde, ilgili akraba hakkında cezaya hükmolunmaz.
(2) Bu suçların, haklarında ayrılık kararı verilmiş olan eşlerden birinin, aynı konutta beraber yaşamayan kardeşlerden birinin, aynı konutta beraber yaşamakta olan amca, dayı, hala, teyze, yeğen veya ikinci derecede kayın hısımlarının zararına olarak işlenmesi halinde; ilgili akraba hakkında şikayet üzerine verilecek ceza, yarısı oranında indirilir."
Hırsızlık Suçu Hangi Mahkemede Görülür?
Hırsızlık suçuna ilişkin yargılama kural olarak asliye ceza mahkemesinde yapılır. Ancak, 142. maddenin 3. fıkrasında düzenlenen, suçun sıvı ya da gaz halindeki enerji hakkında işlenmesi halinde yargılama, ağır ceza mahkemesinde yapılacaktır. Bunun dışında asliye ceza mahkemesinin görev alanına girse de hırsızlık suçu ile birlikte işlenen ve ağır ceza mahkemesinin görev alanına giren bir suçun da varlığı halinde, bu suç sebebiyle yargılama ağır ceza mahkemesinde yapılacaktır.
Hırsızlık Suçunda Şikayet, Zamanaşımı ve Uzlaştırma
Hırsızlık suçu şikayete tabi bir suç değildir. Sadece Kanun'un 167. maddesinin 2. fıkrasında belirtilen durum şikayete tabiidir. Dolayısıyla, şikayet aranmaksızın soruşturma başlatılır. Mağdurun şikayeti, ihbar ya da adli mercilerin suçun oluştuğunu bir şekilde öğrenmesi ile adli süreç başlayacaktır. Ancak, şikayete tabii olmaması nedeniyle, soruşturma ya da kovuşturma aşamasında şikayetten vazgeçme sonuç doğurmayacaktır. Şikayet süresi bulunmamakla birlikte, 8 yıllık dava zamanaşımı süresi bulunmaktadır.
Hırsızlık suçuna ilişkin uzlaştırma müessesi, sadece 141. maddede düzenlenen fiile ilişkindir. Nitelikli haller ve diğer maddelerde belirtilen hırsızlık suçuna ilişkin uzlaşma mümkün değildir.
Yargılama Sonucu Verilebilecek Cezalar
Hapis Cezası
Hemen aşağıda belirtilen adli para cezası verilebilecek haller ile beraat kararı dışında sanık hakkında hapis cezası verilebilir.
Adli Para Cezası
Basit hırsızlık suçunda (TCK 141), verilebilecek ceza 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasıdır. Yargılama sonunda 1 yıl veya yapılacak indirimler ile 1 yılın altında bir hapis cezası verilmesi halinde, bu ceza adli para cezasına çevirilir.
Bunun dışında TCK’nın 144. madde metninde de belirtildiği üzere hırsızlık suçu, paydaş veya el birliği mülkiyetindeki bir mal üzerinde ya da hukuki bir ilişkiye dayanan alacağın tahsili amacıyla işlenmesi halinde verilebilecek hapis cezasının üst sınırı 1 yıl olmasına rağmen, bu suç açısından hapis cezası verilmesi halinde bu ceza, adli para cezasına çevrilmez. Eğer mahkemece cezanın adli para cezası olmasına kanaat getirildiyse, madde metninde açıkça belirtildiği üzere, direk adli para cezası verilir.
Nitelikli hırsızlık suçlarına ilişkin kural olarak cezanın adli para cezasına çevrilmesi mümkün olmamakla birlikte, yaş küçüklüğü, teşebbüs ve benzeri nedenler ile yapılacak indirimler sonucunda, hemen yukarıda bahsetmiş olduğumuz üzere verilecek ceza 1 yıl veya altında kalacak olursa ancak, ceza adli para cezasına çevrilebilir.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilmesi için gerekli bir kısım şartlar bulunmaktadır. Şartların oluşması halinde hırsızlık suçuna ilişkin verilen ceza hapis ya da adli para cezası da olsa hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilir.
Erteleme
Hapis cezasının infazının ertelenmesi için bir kısım şartlar bulunmaktadır. Şartların oluşması halinde hırsızlık suçuna ilişkin verilen ceza ertelenebilir.