Ceza hukukunda soruşturma evresi, suç şüphesinin yetkili mercilerce öğrenilmesinden iddianamenin kabul edildiği ana kadar geçen süreçtir. Şikayet, ihbar ya da başka herhangi bir şekilde suç işlendiği izleniminin cumhuriyet savcısı tarafından öğrenilmesi ile birlikte yapılan araştırmaların tamamı soruşturma evresini ifade eder. Soruşturma, cumhuriyet savcısı tarafından yürütülür. Cumhuriyet savcısı gerekli araştırma için kolluk kuvvetlerinden destek alabilir, ilgili kurum ve kuruluşlara yazılar yazarak bilgi toplayabilir.
Soruşturma evresinde suç işlediği şüphesi altında olan kişiye şüpheli denir. Bu aşamada toplanan deliller şüphelinin hem lehine hem de aleyhine delillerdir. Çünkü ceza hukukunun amacı, maddi gerçeğe ulaşmaktır. Soruşturma evresinde şüpheli, suçtan zarar gören ve varsa tanıkların ifadelerine başvurulur. Ayrıca, somut olaya göre, olay yeri tespit tutanağı, kamera görüntüleri ve olayı aydınlatacak her türlü delil adli kolluk tarafından toplanır.
İşlendiği iddia edilen suçun niteliği, kanunda düzenlenen ceza miktarı ve suça ilişkin kuvvetli şüphenin varlığı halinde, savcılık tarafından şüphelinin tutuklanması talep edilir. Asıl olan tutuksuz yargılama olmakla birlikte, tutuksuz yargılamanın mümkün olmayacağı hallerde, tutuklama kararı verilir. Savcılığın tutuklama talebi ile sulh ceza hakimliğine sevk edilen şüpheli veya şüpheliler, burada da sorgulanarak, hakimlik tarafından haklarında bir karar verilir. Bu karar, tutuklama kararı olabileceği gibi, serbest bırakma ya da adli kontrol şartıyla serbest bırakma yönünde bir karar da olabilir. Katalog suçlar olarak tabir edilen ve ağır ceza mahkemesinin görev alanına giren adam öldürme, uyuşturucu ticareti, insan ticareti, anayasal düzene karşı suçlar, cinsel suçlar ve gasp gibi bir kısım suçlar hakkında şüphelinin suçu işlediği yönünde kuvvetli şüphe olması halinde, hakkında tutuklama kararı verilir.
Yapılan soruşturma sonucunda, toplanan delillerin değerlendirilmesi ile savcılık tarafından şüphelinin suçu işlediği yönünde kanaat oluşursa, şüpheli hakkında kamu davası açılması için iddianame düzenlenir. Ancak, bazı suçlar uzlaşmaya tabii olduğu için, kamu davası açılması amacıyla iddianame düzenlenmeden önce dosyanın soruşturma savcısı tarafından uzlaştırma bürosuna gönderilmesi gerekmektedir. Cumhuriyet savcısı tarafından düzenlenen iddianamenin mahkeme tarafından kabul edilmesi ile soruşturma evresi ve o dosya hakkında cumhuriyet savcısının görevi sona erer. Mahkeme tarafından iddianamenin kabul edilmeyerek iade edilmesi halinde, cumhuriyet savcısı eksiklikleri gidererek yeni bir iddianame düzenleyebileceği gibi, iddianamenin iadesi kararına itiraz da edebilir.
Soruşturmaya yer olmadığı kararı
Soruşturmaya yer olmadığı kararı, cumhuriyet savcısına ulaşan suç şüphesi üzerine, söz konusu eylemin açıkça suç oluşturmadığı anlaşılıyorsa, soruşturma dahi yapılmadan dosyanın kapatılması anlamına gelir. Bu karara karşı itiraz hakkı saklıdır. Soruşturma yapılmasına dahi gerek görülmeyen durumlarda, şikayet edilen hakkında şüpheli sıfatı verilmez.
Kovuşturmaya yer olmadığı kararı takipsizlik
Kovuşturmaya yer olmadığı kararı, savcılık tarafından yapılan araştırma sonucunda şüphelinin suçu işlediğine dair yeterli şüphenin olmaması ve benzer sebeplerle hakkında dava açılmasına gerek olmadığı yönünde verilen karardır. Bu karara karşı da sulh ceza hakimliği nezdinde itiraz hakkı saklıdır.
Soruşturulması şikayete tabii suçlar
Her ne kadar suç işlendiği şüphesinin savcılık tarafından öğrenilmesinden itibaren soruşturma evresinin yürütüldüğünden bahsetmiş olsak da bazı suçların soruşturulması ve kovuşturulması şikayete tabiidir. Diğer bir deyişle, işlendiği iddia olunan suçtan zarar gören kişi şikayetçi olmadığı takdirde, o suç ve suç işlediği iddia olunan kişi hakkında işlem yapılamaz. Tehdit, hakaret, basit yaralama gibi takibi şikayete tabii olan suçlar, kanunda açıkça sayılmıştır. Bu suçlar açısından suçtan zarar gören şikayetçi olmadığı sürece adli işlem başlatılamaz. Fiilin ve failin öğrenilmesinden itibaren 6 ay içinde şikayet hakkının kullanılması, aksi halde bu süreden sonra şikayetçi olunsa dahi adli işlem yapılamayacağı bilinmelidir. Çünkü 6 aylık süre, hak düşürücü süredir. Soruşturulması ve kovuşturulması şikayete tabii olan bir suç hakkında şikayet hakkının kullanılması ile başlatılan soruşturmada, şikayetçi şikayetinden vazgeçerse, kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilerek dosya kapatılır.